Słodki interes – jak założyć własną cukiernię?

Niniejsze opracowanie przedstawia otoczenie prawne dotyczące działalności gospodarczej polegającej na otworzeniu własnej cukierni. Niemniej zamieszczone poniżej wskazówki będą pomocne także przy rozpoczęciu realizacji innych pomysłów biznesowych, w szczególności dotyczących różnego rodzaju sklepów lub punktów usługowych. Ponadto część informacji, np. co do formy prawnej prowadzenia działalności, okażą się przydatne dla każdego, kto planuje rozpocząć własny biznes.

Przedsiębiorco! Jeżeli zatem zastanawiasz się jakie kroki powinieneś podjąć, aby otworzyć swoją pierwszą cukiernię, poświęć chwilę na lekturę tego dokumentu. Po jego przeczytaniu będziesz już wiedział od czego zacząć i na co warto, abyś zwrócił uwagę.

Jeżeli podjąłeś decyzję, że chcesz zacząć prowadzić swój własny biznes w postaci cukierni, to teraz jest czas, abyś zastanowił się, jaka forma prowadzenia działalności gospodarczej będzie dla Ciebie najlepsza. W tym celu powinieneś zapoznać się z podstawowymi zasadami dotyczącymi poszczególnych form prowadzenia działalności. Nie martw się, jeśli nie wiesz, gdzie ich szukać, poniżej zamieszczone zostały główne aspekty prawne każdej z nich. Pamiętaj również, że podjęcie działalności gospodarczej możliwe jest dopiero po jej zarejestrowaniu zgodnie z przepisami regulującymi daną działalność.

Wszystkie formy prowadzenia działalności gospodarczej zostały szczegółowo przedstawione w materiale publikowanym w serwisie Mikroporady.pl, jeżeli po przeczytaniu poniższego opracowania będziesz miał wątpliwości, koniecznie go przeczytaj!

 Poradnik – Wybór formy działalności

2.1. Jednoosobowa działalność gospodarcza

Najprostszą formą prowadzenia działalności gospodarczej jest jednoosobowa działalność gospodarcza uregulowana w ustawie z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz.U.2021.162 t.j.), ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U.2022. 1360 t.j., dalej „Kodeks cywilny” lub „k.c.”) oraz ustawie o centralnej ewidencji i informacji o działalności gospodarczej i punkcie informacji dla przedsiębiorcy z dnia 6 marca 2018 r. (Dz. U.2022.541). Jednoosobowa działalność gospodarcza jest odpowiednia przede wszystkim dla małych przedsięwzięć, jednakże nie wyklucza to prowadzenia większej działalności w tej formie. Istotą jednoosobowej działalności gospodarczej jest działanie przedsiębiorcy we własnym imieniu i na własny rachunek. Oznacza to, że przedsiębiorca prowadzący działalność w tej formie jest jedyną osobą ponoszącą pełną odpowiedzialność związaną z prowadzeniem działalności. Zatem prowadząc jednoosobową działalność gospodarczą będziesz wyłącznie uprawniony do podejmowania wszelkich decyzji, w tym w przedmiocie zarządzania firmą, jednakże będziesz również wyłącznie odpowiedzialnym z tytułu wszelkich zobowiązań związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, w tym zobowiązań finansowych.

Aby rozpocząć działalność gospodarczą w formie jednoosobowej działalności gospodarczej konieczne jest dokonanie wpisu do Centralnej Ewidencji i Działalności Gospodarczej („CEIDG”), czyli ewidencji przedsiębiorców będących osobami fizycznymi. Na marginesie warto przypomnieć, że termin „osoba fizyczna” stanowi prawne określenie człowieka od chwili urodzenia do chwili śmierci.

Wpisu dokonuje się na bezpłatny wniosek, którym jest formularz elektroniczny zamieszczony na stronie CEIDG. Dokonanie wpisu oznacza wprowadzenie do systemu teleinformatycznego danych ewidencyjnych oraz informacyjnych wskazanych w formularzu. Co do zasady wpis powinien nastąpić nie później niż w dniu roboczym następującym po dniu wpływu do CEIDG wniosku o wpis.

Istnieje kilka sposobów złożenia wniosku do CEIDG.

Po pierwsze, wniosek o wpis można przygotować przez Internet i złożyć go online. W tym celu konieczne jest uprzednie utworzenie i aktywowanie specjalnego konta w systemie informatycznym. Aby skorzystać z tego trybu musisz posiadać kwalifikowany podpis elektroniczny lub podpis zaufany. Aby złożyć wniosek w omawiany sposób skorzystaj ze strony https://www.gov.pl/web/gov/centralna-ewidencja-dzialalnosci-gospodarczej---portal-informacyjny

Po drugie, wniosek o wpis można przygotować przez Internet i podpisać w wybranym urzędzie gminy. Przygotowanemu wnioskowi zostanie nadany określony kod, który zostanie udostępniony osobie wypełniającej wniosek. Kod ten należy zachować i podać urzędnikowi w gminie, dzięki czemu urzędnik będzie mógł odnaleźć wypełniony wniosek w systemie, wydrukować go i przedłożyć przyszłemu przedsiębiorcy do podpisu. W tym przypadku nie musisz posiadać kwalifikowanego podpisu elektronicznego ani podpisu zaufanego, gdyż wniosek jest podpisywany przez Ciebie własnoręcznie w wybranym urzędzie gminy. Musisz jednak pamiętać, że między złożeniem wniosku online, a wizytą w urzędzie gminy w celu jego podpisania nie może upłynąć więcej niż 7 dni.

Po trzecie, możesz wydrukować formularz stanowiący wniosek o wpis w CEIDG i uzupełnić go ręcznie. Wypełniony w ten sposób wniosek możesz złożyć osobiście w urzędzie gminy lub przesłać go za pośrednictwem tradycyjnej poczty.

2.2. Spółka cywilna

Spółka cywilna uregulowana została w Kodeksie cywilnym. W rzeczywistości spółka cywilna jest jedynie umową zawartą przez co najmniej dwóch przedsiębiorców, mocą, której strony umowy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności poprzez wniesienie wkładów. Umowa spółki cywilnej musi zostać zawarta w formie pisemnej. Spółka cywilna, może zostać utworzona, przez co najmniej 2 osoby fizyczne bądź dwie osoby prawne.

Prowadzenie działalności w formie spółki cywilnej będzie dla Ciebie odpowiednie, jeżeli chcesz prowadzić cukiernię wspólnie z kimś, ponieważ np. Twój przyszły wspólnik ma głowę pełną pomysłów, a Ty potrzebujesz kogoś kreatywnego do zadań marketingowych lub po prostu ma tzw. „głowę na karku” i zajmie się bieżącą obsługą cukierni od strony organizacyjnej i rachunkowej, a jednocześnie w zamian nie oczekuje „standardowego” wynagrodzenia, lecz udziału w zysku z Twojego biznesu. Jeżeli znajdujecie się w jednej z wymienionych lub podobnych sytuacji, a planowane przez was przedsięwzięcie nie ma zbyt dużej skali rozważcie prowadzenie działalności w formie spółki cywilnej. Oczywiście, tak jak w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej, nie ma przeszkód, aby w formie spółki cywilnej prowadzić również działalność gospodarczą w większym rozmiarze. Należy jednak pamiętać, że za zobowiązania zaciągnięte w ramach spółki cywilnej odpowiedzialni są wszyscy wspólnicy solidarnie całym swoim majątkiem.

Wkład wspólnika spółki cywilnej może polegać na wniesieniu do spółki własności lub innych praw albo na świadczeniu usług. Jednak należy pamiętać, że w przypadku, gdy wkładem ma być nieruchomość, to umowa spółki cywilnej będzie wymagać formy aktu notarialnego.

Co istotne, pomimo braku podmiotowości prawnej spółka cywilna posiada NIP i REGON oraz może być płatnikiem podatku VAT. Przy czym płatnikami podatku dochodowego w spółce są poszczególni jej wspólnicy. 

Podsumowując, w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej należy pamiętać, że spółka prawa cywilnego jest jedynie umową, zatem nie może być podmiotem praw i obowiązków, a w konsekwencji wpisowi do rejestru przedsiębiorców (CEIDG lub Krajowego Rejestru Sądowego) podlegają poszczególnymi wspólnicy (strony umowy) spółki cywilnej. Wpisu do CEIDG dokonuje się na zasadach omówionych w punkcie 2.1.

Osoby prawne oraz tzw. ułomne osoby prawne również mogą zawiązać spółkę cywilną. W takim przypadku – jeżeli któryś ze wspólników jest na przykład spółką prawa handlowego – prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego.

Zobacz także:
 Umowa spółki cywilnej - wzór

2.3. Spółka prawa handlowego

Istotą spółki jest zrzeszenie osób lub kapitału w celu prowadzenia działalności gospodarczej. Spółki prawa handlowego uregulowane zostały w ustawie z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1467, „Kodeks spółek handlowych”, „k.s.h.”). Podstawowym podziałem spółek handlowych jest podział na spółki osobowe i spółki kapitałowe.

Prowadzenie działalności w formie spółki handlowej będzie dla Ciebie odpowiednie, jeżeli już na początku wiesz, że Twoja działalność wkrótce nabierze znacznych rozmiarów, np. poważnie myślisz nad otworzeniem sieci cukierni.

Spółka osobowa będzie dla Ciebie lepszym wyborem, jeżeli ściśle współpracujesz ze współpomysłodawcą biznesu i razem chcecie go rozwijać. Spółkami osobowymi są spółki zrzeszające wspólników w celu wykonywania działalności gospodarczej, której podstawą jest praca wykonywana przez wspólników osobiście. Odpowiedzialność za zobowiązania spółki ponoszą solidarnie spółka i wspólnicy całym swoim majątkiem. Spółkami osobowymi są: spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa oraz spółka komandytowo-akcyjna. Spośród tych spółek jedynie spółka partnerska zastrzeżona została dla osób wykonujących określone zawody, do których nie zaliczają się zawody związane z szeroko rozumianą gastronomią. Zatem jeżeli chcesz prowadzić działalność gospodarczą w formie spółki osobowej, a Twój biznes polega na prowadzeniu cukierni pozostaje Ci do wyboru spółka jawna, komandytowa lub komandytowo-akcyjna.

Natomiast spółkę kapitałową powinieneś wybrać, jeżeli masz pomysł na biznes, lecz nie dysponujesz środkami pieniężnymi niezbędnymi do jego realizacji. Spółkami kapitałowymi są spółki zrzeszające kapitał. Co do zasady w spółkach kapitałowych brak jest więzi osobistej pomiędzy działalnością prowadzoną przez spółkę, a wspólnikami. Konsekwencją tego jest zasada nieponoszenia przez wspólników spółek kapitałowych odpowiedzialności za zobowiązania spółki wobec osób trzecich. Spółkami kapitałowymi są: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna oraz od niedawna prosta spółka akcyjna.

Właściwym rejestrem przedsiębiorców dla spółek prawa handlowego jest Krajowy Rejestr Sądowy („KRS”) uregulowany w ustawie z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U.2021.112 t.j., „ustawa o KRS”). Krajowy Rejestr Sądowy jest prowadzony przez sądy rejonowe, dlatego wniosek o wpis powinien zostać złożony do sądu rejonowego właściwego ze względu na siedzibę spółki. Zasady postępowania o dokonanie wpisu znajdują się w ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2021 r. t.j., „k.p.c.”).

Co do zasady wpisu do KRS dokonuje się na wniosek uprawnionego podmiotu zgodnie z zasadami reprezentacji wskazanymi w Kodeksie spółek handlowych lub w umowie spółki. Wniosek o wpis do KRS podlega obligatoryjnej opłacie za dokonanie wpisu w wysokości 500 zł oraz opłacie za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym  w wysokości 100 zł. Warto jednak abyś wiedział, że w przypadku gdy przy rejestracji: spółki jawnej, spółki komandytowej, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz prostej spółki akcyjnej, skorzystasz z wzorca umowy udostępnionego w systemie teleinformatycznym będziesz mógł uiścić opłatę od wpisu do KRS w wysokości jedynie 250 zł. Uczulamy, abyś zwrócił szczególną uwagę na kwestię prawidłowego uiszczenia opłaty od wniosku o wpis do KRS, gdyż w przypadku jej braku Twój wniosek nie wywoła żadnych skutków, co oznacza, że nie będziesz mógł prowadzić swojej działalności zgodnie z prawem.

Uwaga! Od 1 lipca 2021 r. zmianie uległa procedura zgłaszania wniosków do KRS

Od 1 lipca 2021 r. wnioski dotyczące podmiotu podlegającego wpisowi do rejestru przedsiębiorców składa się wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Ta zasada dotyczy wszelkich wniosków związanych z Twoją spółką, a nie tylko samego wniosku o wpis do rejestru. Niestety nie istnieją żadne wyjątki w tym zakresie. Pamiętaj, że wniosek wniesiony za pośrednictwem systemu teleinformatycznego musisz opatrzeć kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym lub podpisem osobistym. To samo dotyczy załączników składanych wraz z wnioskiem (o wpis lub innym). Musisz pamiętać, aby do wniosku załączyć wymagane przez przepisy szczególne Kodeksu spółek handlowych dokumenty. W sytuacji jednak, gdy te dokumenty sporządzone zostały w postaci papierowej, wraz z wnioskiem musisz dodatkowo złożyć odpisy elektronicznie poświadczone przez notariusza albo występującego w sprawie pełnomocnika, będącego adwokatem lub radcą prawnym lub elektroniczne kopie tych dokumentów. Z kolei, jeżeli zdecydujesz się złożyć elektroniczne kopie dokumentów to po Twojej stronie zaktualizuje się kolejny obowiązek w postaci przesłania do sądu rejestrowego oryginału składanego dokumentu lub jego odpisu czy też wyciągu poświadczonego urzędowo w terminie 3 dni od dnia złożenia wniosku.

Zobacz także:

 Wyszukiwarka – Wzory - Umowy Spółki

3.1. Źródła finansowania

3.1.1. Dotacje z urzędu pracy

Bezrobotny, absolwent CIS, absolwent KIS zamierzający podjąć działalność gospodarczą, mogą złożyć do starosty właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu albo ze względu na miejsce prowadzenia działalności gospodarczej wniosek o dofinansowanie, w tym na pokrycie kosztów pomocy prawnej, konsultacji i doradztwa związanych z podjęciem tej działalności.

Wniosek o dofinansowanie powinien zawierać:

• imię i nazwisko;
• adres miejsca zamieszkania;
• numer PESEL, jeżeli został nadany;
• kwotę wnioskowanego dofinansowania;
• symbol i przedmiot planowanej działalności gospodarczej według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) na poziomie podklasy;
• kalkulację kosztów związanych z podjęciem działalności gospodarczej oraz źródła ich finansowania;
• szczegółową specyfikację wydatków do poniesienia w ramach dofinansowania, przeznaczanych na zakup towarów i usług, w szczególności na zakup środków trwałych, urządzeń, maszyn, materiałów, towarów, usług i materiałów reklamowych, pozyskanie lokalu, pokrycie kosztów pomocy prawnej, konsultacji i doradztwa związanych z podjęciem działalności gospodarczej;
• proponowaną formę zabezpieczenia zwrotu dofinansowania (np. poręczenie, weksel z poręczeniem wekslowym (aval), gwarancja bankowa, zastaw na prawach lub rzeczach, blokada środków zgromadzonych na rachunku bankowym albo akt notarialny o poddaniu się egzekucji przez dłużnika – o zwrocie patrz poniżej).
• podpis.

Wraz z wnioskiem musisz również złożyć m.in. oświadczenie o:

• nieotrzymaniu bezzwrotnych środków Funduszu Pracy lub innych bezzwrotnych środków publicznych na podjęcie działalności gospodarczej lub rolniczej, założenie lub przystąpienie do spółdzielni socjalnej;
• nieposiadaniu wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, a w przypadku jego posiadania - oświadczenie o zakończeniu działalności gospodarczej w dniu przypadającym w okresie przed upływem co najmniej 12 miesięcy bezpośrednio poprzedzających dzień złożenia wniosku;
• niepodejmowaniu zatrudnienia w okresie 12 miesięcy od dnia rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej;
• niekaralności w okresie 2 lat przed dniem złożenia wniosku za przestępstwo przeciwko obrotowi gospodarczemu w rozumieniu ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny;
• zobowiązaniu się do prowadzenia działalności gospodarczej w okresie 12 miesięcy od dnia jej rozpoczęcia oraz niezawieszania jej wykonywania łącznie na okres dłuższy niż 6 miesięcy;
• niezłożeniu wniosku do innego starosty o przyznanie dofinansowania lub przyznanie jednorazowo środków na założenie lub przystąpienie do spółdzielni socjalnej.

Wysokość dotacji różni się w zależności od urzędu pracy ją przydzielającą. W każdym przypadku dotacja nie może jednak wynosić więcej niż równowartość sześciokrotnego przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw.

Jeżeli urząd pracy uwzględni wniosek zawierana jest umowa.

Środki finansowe pochodzące z dofinansowania muszą zostać wykorzystane zgodnie ze złożonym wnioskiem i umową. Zgodność ma dotyczyć zarówno celu ich wydatkowania, jak i terminu. W przeciwnym razie, jak również w sytuacji, gdy jednoosobowa działalność gospodarcza będzie prowadzona krócej niż 12 miesięcy, będziesz zobowiązany do zwrotu urzędowi pełnej kwoty udzielonej dotacji.

3.1.2. Środki unijne

Fundusze unijne stanowią potencjalne źródło finansowania mikro, małych oraz średnich firm. Ich celem jest poprawienie konkurencyjności mniejszych firm. Warto skorzystać ze środków unijnych jak najszybciej, bowiem z informacji podawanych przez Ministerstwo Finansów wynika, że w przeciągu następnych kilku lat dotacje mają być zastępowane kredytami, poręczeniami i pożyczkami udzielanymi na preferencyjnych warunkach przez pośredników finansowych takich jak banki lub fundusze pożyczkowe i poręczeniowe.

Jeżeli jesteś zainteresowany pozyskaniem środków finansowych z Unii Europejskiej, w pierwszej kolejności powinieneś udać się do Centralnego Punktu Informacyjnego Funduszy Europejskich w Warszawie lub Głównego Punktu Informacyjnego Funduszy Europejskich w poszczególnych miastach wojewódzkich („Punkt Informacyjny”), w których można uzyskać szczegółowe informacje w zakresie możliwości pozyskania dotacji na daną działalność. Przede wszystkim dowiesz się jakie aktualnie programy unijne są realizowane, jakie musisz spełniać kryteria i do kiedy trwa nabór wniosków do danego programu. Konsultacje w Punkcie są bezpłatne. Punkty Informacyjne prowadzą również konsultacje w formie telefonicznej.

Innym miejscem, w którym możesz uzyskać informacje na temat aktualnych programów pomocowych jest Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości („PARP”). W jej ramach funkcjonuje specjalna infolinia obsługiwana przez ekspertów udzielających informacji na temat obsługiwanych przez PARP programów.

W ramach PARP uruchomione zostały programy operacyjne „Inteligentny Rozwój”, „Polska Wschodnia”, „Wiedza Edukacja Rozwój”. Program „Inteligentny Rozwój” skierowany jest przede wszystkim do małych i średnich przedsiębiorców. W jego ofercie znajdziesz projekty mające na celu przyczynienie się do rozwoju realizujących je podmiotów np. poprzez ekspansję na nowe rynki lub ulepszenie oferowanych produktów.

Program „Wiedza Edukacja Rozwój” również adresowany jest do małych i średnich przedsiębiorców. Projekty w ramach tego programu mają m.in. przyczynić się do aktywizacji zawodowej ludzi młodych – do 30 roku życia. Na ten cel została przeznaczona kwota 2 035 mln euro.

Szczególnie ciekawe projekty oferowane są dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz przedsiębiorstw typu start-up w ramach programu „Polska Wschodnia”, który jest realizowany na terenie województw: lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, świętokrzyskiego lub warmińsko-mazurskiego.

Warto śledzić terminy naboru wniosków do poszczególnych projektów korzystając z harmonogramu zamieszczonego oficjalnej strony https://www.parp.gov.pl/harmonogram-naborow?sort=end&display=round

Szczegółowe wymogi, jakie musi spełniać przedsiębiorca ubiegający się o uzyskanie środków z PARP w ramach wskazanych programów znajdziesz na ich stronie.

Czytaj także:

 Porada – Jak wybrać źródła i otrzymać dofinansowanie na otwarcie działalności gospodarczej – krok po kroku

Poprawne przygotowanie wniosku jest czasochłonne, dlatego też warto udać się do profesjonalisty po pomoc w tym zakresie.

3.1.3. Anioł biznesu

Warto również rozważyć współpracę z aniołem biznesu. Mianem anioła biznesu określa się prywatnego inwestora, który wspiera innych przedsiębiorców poprzez inwestycje własnego kapitału w rozwój ich działalności. Anioły biznesu najczęściej działają w sektorze start-upów. W zamian za partycypację w kosztach danego przedsięwzięcia anioł biznesu oczekuje niewielkich udziałów i odpowiadającego tym udziałom zysku. Największą zaletą tej formy finansowania jest niemalże natychmiastowe uzyskanie niezbędnych środków pieniężnych oraz brak obowiązku spłaty odsetek od kwoty pożyczki tak jak ma to miejsce w przypadku kredytu bankowego. Warto dodać, że z pomocy aniołów biznesu korzystały na początku takie firmy jak Apple czy Starbucks.

Najprostszą drogą na pozyskanie anioła biznesu jest zwrócenie się do instytucji zrzeszającej osoby chętne do inwestowania w perspektywiczne projekty. W Polsce jedną z najstarszych i najpopularniejszych instytucji tego typu jest PolBAN Business Angel Club z siedzibą w Bydgoszczy i biurem w Warszawie. W pierwszej kolejności polecamy jednak dokonać rozpoznania, czy na lokalnym rynku nie ma podmiotu, który chciałaby wesprzeć Twój biznes. Firmy często chętnie wspierają lokalne przedsięwzięcia, inwestycje lub po prostu osoby pochodzące z ich regionu.

Zobacz też:

Słowniczek - Anioł Biznesu

Oraz

Poradnik – Przykładowe Rodzaje Finansowania Działalności 

3.1.4. Kredyt bankowy

Jeżeli nie masz możliwości skorzystania z wyżej wskazanych źródeł finansowania możesz rozważyć zawarcie z bankiem umowy kredytu. Kredyt bankowy stanowi wygodne rozwiązanie dla przedsiębiorcy, gdyż umożliwia sfinansowanie wszelkich inwestycji. Ubiegając się o kredyt powinieneś skonsultować się z doświadczonym doradcą. Oprócz tego Twój pomysł na biznes będzie podlegać indywidualnej ocenie banku. Bank sprawdzi również Twoją zdolność kredytową i dopiero wtedy zaproponowane zostaną Ci warunki kredytu.

Zwróć uwagę, że pracownik banku przedstawiający warunki kredytu będzie podkreślał konkurencyjność oferty na rynku. Warto jednak samemu dokonać porównania ofert różnych banków. Możesz także rozważyć skorzystanie z bezpłatnych usług doradców kredytowych. W ten sposób już na początku możesz zaoszczędzić część pieniędzy, które przeznaczyłbyś na spłatę odsetek w przypadku zawarcia umowy kredytu z pierwszym bankiem.

Istotna jest także kwestia waluty kredytu. Najbezpieczniejszym rozwiązaniem będzie uzyskanie i spłata kredytu w walucie, w której rzeczywiście zarabiasz. Rozumiemy jednak, że bank może zaoferować Ci atrakcyjny kredyt w walucie obcej. Musisz jednak pamiętać o ryzyku zmian kursów walutowych, którego wyeliminować się nie da. Dla pełniejszej oceny sytuacji poproś pracownika banku o przedstawienie symulacji spłat rat kredytu oraz o udzielenie dokładnych informacji w przedmiocie sposobu ustalania przez bank kursu waluty, po której będzie przeliczał wysokość raty w walucie obcej na walutę polską, a także informacji czy umowa kredytu obejmuje kredyt walutowy, czy złotówkowy. Dokładnie przeczytaj umowę oraz załączone do niej dokumenty. Ponadto sprawdź, czy treść umowy zgadza się z informacjami udzielonymi przez pracownika banku.

Jeżeli planujesz pozyskanie kredytu bankowego, musisz pamiętać, aby wszcząć procedurę odpowiednio wcześniej, gdyż proces udzielania kredytu jest długotrwały. Musisz również liczyć się z tym, że udzielenie kredytu bankowego będzie dla Ciebie stałym obciążeniem. Może okazać się to problematyczne, jeżeli Twoja działalność nie będzie przynosić zysków, co może zdarzyć się zwłaszcza na początku jej prowadzenia.

Czytaj też:

 Słowniczek – Wniosek kredytowy

3.2. Franczyza

A może nie chcesz tworzyć własnej marki tylko wolisz działać pod już istniejącym szyldem? Wiedz, że istnieje taka możliwość. W tym celu zawiera się umowę franchisingu. Jest to umowa nienazwana, co oznacza, że brak jest przepisów wprost się do niej odnoszących, a jej treść została ukształtowana przez praktykę. Zatem z praktyki biznesowej wynika, że przez umowę franchisingu właściciel marki zobowiązuje się do objęcia danego przedsiębiorcy (w tym przypadku Ciebie) swoją siecią  i udostępnienia mu praw oraz dóbr z tą marką związanych przez czas trwania umowy, jak również do udzielania pomocy przy prowadzeniu przez przedsiębiorcę biznesu pod swoim szyldem, a w zamian przedsiębiorca będzie zobowiązany do prowadzenia działalności z wykorzystaniem udostępnionych elementów oraz do zapłaty wynagrodzenia na rzecz właściciela marki.

Skomplikowane? Powtórzmy jeszcze raz.

Na mocy umowy franchisingu właściciel marki (tzw. organizator sieci) zobowiąże się do włączenia Ciebie do swojej sieci (marki). W tym celu udostępni Ci tzw. pakiet franchisingowy, czyli np. licencję prawa do znaku towarowego, wiedzę niezbędną do wytworzenia, sporządzenia produktu (know-how), wiedzę poufną w zakresie organizacji i handlu (tajemnica przedsiębiorstwa). Jednocześnie organizator sieci będzie Ci służyć pomocą we wdrożeniu do Twojego lokalu przekazanych praw i informacji, tak aby skorzystanie z nich przez Ciebie było możliwe. Chodzi przede wszystkim o pomoc organizacyjną, ale również i finansową (np. w formie pożyczki). Organizator sieci powinien także służyć Ci radą, zwłaszcza co do spraw finansowych i prawnych w trakcie trwania waszej umowy. Umowa może przewidywać również przeprowadzenie odpłatnych lub bezpłatnych szkoleń Twoich pracowników przez organizatora sieci.

W zamian Ty będziesz zobowiązany do zapłaty szeroko rozumianego wynagrodzenia. Umowa może bowiem oprócz wynagrodzenia okresowego z osiąganego przez Ciebie zysku przewidywać tzw. opłatę wstępną związaną z samym zawarciem umowy lub jakiekolwiek inne opłaty. Ponadto umowa może uprawniać organizatora sieci do kontroli prowadzonej przez Ciebie działalności, np. przeglądania Twoich dokumentów księgowych i handlowych do których udostępnienia będziesz zobowiązany. Takie uprawnienie kontrolne może przysługiwać organizatorowi sieci, ponieważ zawierając umowę franchisingu nie jesteś tylko uprawniony do korzystania z pakietu franchisingowego, lecz jest to również Twój obowiązek. Dlatego też właściciel marki może sprawdzić czy np. prawidłowo oznaczyłeś lokal, czy Twoi klienci są obsługiwani w sposób przez niego wymagany lub czy Twoi pracownicy posiadają odpowiednie kwalifikacje, bądź czy oferujesz produkty zgodne z klauzulą zakupu określonych towarów. Mimo to, nadal będziesz posiadać status samodzielnego przedsiębiorcy, a wszelkie kontrole i żądania organizatora sieci nie mogą wykraczać poza granicę konieczności utrzymania jednolitego systemu sieci sklepów (tu: cukierni). Ponadto z umową franchisingu często wiąże się klauzula zakazu konkurencji przez pewien czas po wygaśnięciu umowy.

Z uwagi na powyższe oraz na fakt, że taka umowa zawierana jest pomiędzy dwoma przedsiębiorcami, jak również z uwagi na fakt, że jej skutki mogą mieć dla Ciebie dalekosiężny charakter ekonomiczny i finansowy, zdecydowanie najlepszą opcją jest skonsultowanie treści umowy franchisingowej z adwokatem lub radcą prawnym. Niemniej jednak w celu usystematyzowania podstawowej wiedzy na temat umowy franchisingu już teraz polecamy zapoznanie się z poniższymi poradami:

Słowniczek – Franchising

 Umowa franchisingu – wzór

 Porada – Zakaz konkurencji a umowa franchisingu

 Porada – Zakaz konkurencji po ustaniu umowy franczyzy

3.3. Najem lokalu

Jeżeli jesteś właścicielem odpowiedniego lokalu, kolejny krok w stronę rozpoczęcia prowadzenia własnego biznesu masz już za sobą. Zdajemy sobie jednak sprawę, że przeważająca część czytelników dopiero zamierza przeglądać dostępne na rynku oferty celem wyboru najdogodniejszej lokalizacji. Przypominamy jednak, że oprócz lokalizacji lub wyglądu ważne jest również odpowiednie skonstruowanie umowy najmu.

Na wstępie wskazujemy, że umowa najmu lokali została uregulowana w Kodeksie cywilnym. Przepisy te stosuje się również do umów o najem powierzchni użytkowej w galerii handlowej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2006 r., sygn. akt V CSK 230/06).

Umowa najmu lokalu jest umową, mocą, której wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz.

Wynajmującym będzie osoba uprawniona do lokalu. Najczęściej uprawnionym do lokalu będzie właściciel. Może się jednak zdarzyć, że najem zaoferuje Ci osoba, która sama również lokal wynajmuje (podnajem). Zawieranie takich umów jest ryzykowne z dwóch względów. Po pierwsze osoba, która oferuje podnajem musi dysponować zgodą właściciela lokalu. Po drugie, taka umowa ulega rozwiązaniu najpóźniej z chwilą zakończenia pierwotnego stosunku najmu. Może zatem dojść do sytuacji, w której Twoja umowa ulegnie rozwiązaniu w najmniej odpowiednim dla Ciebie momencie, czego nie jesteś w stanie przewidzieć. Tymczasem planując rozpoczęcie działalności warto już na samym początku zadbać o jej stabilny rozwój.

Jeżeli wynajmującym będzie osoba prawna (np. spółka), sprawdź, czy osoba, która deklaruje podpisanie z Tobą umowy najmu jest do tego uprawniona. Możesz to zrobić w Krajowym Rejestrze Sądowym dostępnym online pod adresem www:

https://ekrs.ms.gov.pl/web/wyszukiwarka-krs/strona-glowna/index.html

Jest to ważne, ponieważ w przypadku ewentualnego konfliktu, będziesz mógł dochodzić swoich praw od spółki tylko wtedy, gdy umowę podpisała osoba uprawniona do reprezentacji. Jeżeli umowę podpisał ktoś inny, roszczenia będziesz mógł kierować jedynie do osoby wskazanej w umowie.

Zadbaj, aby w umowie został określony dokładnie przedmiot najmu oraz wysokość czynszu i opłat eksploatacyjnych, którymi będziesz obciążony. Dla uniknięcia ewentualnych sporów warto od razu ustalić czy kwoty wskazane w umowie są kwotami netto czy brutto oraz w jakiej walucie będą płacone. Koniecznie wprowadź do umowy zasady podwyższenia czynszu. Jeżeli umowa nie będzie zawierać postanowień w tym zakresie, wynajmujący lokal będzie mógł podwyższyć czynsz o dowolną kwotę, wypowiadając dotychczasową wysokość czynszu na miesiąc naprzód, na koniec miesiąca kalendarzowego. Optymalnym rozwiązaniem dla was obojga będzie zatem wprowadzenie do umowy postanowienia, że wysokość czynszu może być przez wynajmującego waloryzowana raz w roku o wskaźnik inflacji.

Kolejną istotną kwestią jest określenie zasad wypowiedzenia umowy. W przypadku braku postanowień umownych w tym zakresie, jeżeli czas trwania umowy najmu jest oznaczony, najem może zostać wypowiedziany w przypadkach wskazanych w umowie. Natomiast jeżeli umowa zawarta jest na czas nieoznaczony, a czynsz jest płatny miesięcznie, najem można wypowiedzieć najpóźniej na trzy miesiące naprzód na koniec miesiąca kalendarzowego. Zastanów się zatem, czy terminy te są dla Ciebie odpowiednie i jeżeli nie, to zaproponuj własne okresy wypowiedzenia.

Warto doczytać na temat najmu lokalu tutaj:

Wynajem lokalu na prowadzenie działalności gospodarczej – Ekspert Prawa podpowiada

 Porada - Wybór lokalizacji oraz lokalu na siedzibę przedsiębiorcy

3.4. Co to jest HACCP i jak go stosować?

Zgodnie z art. 5 Rozporządzenia 852/2004 przedsiębiorcy działający w sektorze spożywczym powinni przygotować oraz wdrożyć procedurę opartą na systemie HACCP, obejmującą całą ścieżkę produkcji produktu i wprowadzenia  go do obrotu.

HACCP (z ang. Hazard Analysis and Critical Control Points) to tzw. System Analizy Zagrożeń i Krytycznych Punktów Kontroli, którego celem jest zapewnienie bezpieczeństwa produktów poprzez zapewnienie właściwej identyfikacji zagrożeń i oszacowanie ich skali podczas wszystkich etapów produkcji żywności i jej obrotem.

Poniżej przedstawiamy zasady HACCP opracowane przez Głównego Inspektora Sanitarnego:

• określanie wszelkich zagrożeń, którym należy zapobiec, wyeliminować lub ograniczyć do akceptowalnych poziomów,
• określanie krytycznych punktów kontroli w działaniu lub działaniach, w których kontrola jest konieczna do zapobieżenia lub wyeliminowania zagrożenia lub do ograniczenia go do akceptowalnych poziomów,
• ustanowienie limitów krytycznych w punktach kontroli krytycznej, które oddzielają poziom akceptowalny od nieakceptowalnego w celu zapobieżenia, wyeliminowania lub ograniczenia zidentyfikowanych zagrożeń,
• ustanowienie i wprowadzenie w życie skutecznych procedur monitorowania w krytycznych punktach kontroli,
• ustanowienie działań naprawczych, gdy monitoring wykazuje, że krytyczny punkt kontroli jest poza kontrolą,
• ustanowienie procedur, które powinny być regularnie wykonywane, w celu sprawdzenia, czy środki wyszczególnione w pkt 1 – 5 działają skutecznie,
• ustanowienie dokumentów i archiwów proporcjonalnych do charakteru i rozmiaru przedsiębiorstwa sektora spożywczego w celu wykazania skutecznego stosowania środków wyszczególnionych w pkt 1 – 6.

„Rozporządzenie 852/2004 pozwala na wprowadzenie zasad opartych na systemie HACCP w sposób elastyczny, aby mogły być stosowane w każdej sytuacji, w tym w małych przedsiębiorstwach. W szczególności niezbędne jest uwzględnienie, że w niektórych przedsiębiorstwach sektora spożywczego nie jest możliwe zidentyfikowanie zagrożenia i wyznaczenie krytycznych punktów kontroli oraz, że w niektórych przypadkach, dobra praktyka higieniczna może zastąpić monitorowanie krytycznych punktów kontroli.”[1]

3.5. Wymogi sanitarne (zatwierdzenie zakładu)

Przed otwarciem cukierni musisz złożyć do Państwowej Inspekcji Sanitarnej wniosek o zatwierdzenie zakładu. Zgodnie bowiem z ustawą z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz.U.2020.2021 t.j.), zatwierdzeniu podlega m.in. zakład wprowadzający do obrotu żywność pochodzenia niezwierzęcego. Takim zakładem niewątpliwie jest sklep- cukiernia, zwłaszcza, że coraz częściej w cukierniach można kupić również inne wybrane produkty spożywcze. Dla branży spożywczej, termin na złożenie wniosku o zatwierdzenie zakładu wynosi nie mniej niż 14 dni przed dniem rozpoczęcia planowanej działalności. Wniosek należy sporządzić w formie pisemnej.

Wniosek o zatwierdzenie zakładu (cukierni) zawiera:

1. imię, nazwisko i numer PESEL, miejsce zamieszkania i adres albo nazwę, siedzibę i adres wnioskodawcy, numer identyfikacyjny REGON, jeżeli taki numer posiada, oraz numer identyfikacji podatkowej (NIP);
2. numer w rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym, o ile wnioskodawca taki numer posiada;
3. określenie rodzaju i zakresu działalności, która ma być prowadzona w zakładzie, w tym rodzaju żywności, która ma być przedmiotem produkcji lub obrotu;
4. określenie lokalizacji zakładu lub miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.

Przed wydaniem decyzji przez Państwową Inspekcję Sanitarną możesz spodziewać się kontroli mającej na celu sprawdzenie czy Twoja cukiernia spełnia wymogi higieniczne dla wprowadzania na rynek żywności.

Oprócz powyższego, przepisy prawa zobowiązują Cię również do złożenia wniosku o wpis do rejestru zakładów. W tym przypadku również obowiązuje 14-dniowy termin przed rozpoczęciem działalności. Co do zasady, wniosek o wpis do rejestru zakładów zawiera te same dane co wniosek o zatwierdzenie zakładu i może być dokonany tym samym wnioskiem, co wniosek o zatwierdzenie zakładu.

Wzór wniosku wraz ze stosownym objaśnieniem stanowi załącznik nr 3 do Rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie wzorów dokumentów dotyczących rejestracji i zatwierdzenia zakładów produkujących lub wprowadzających do obrotu żywność podlegających urzędowej kontroli Państwowej Inspekcji Sanitarnej z dnia 29 maja 2007 r. (Dz.U.2007.106.730).

Na koniec tej części nadmienić należy, że wielu właścicieli sieci cukierniczych zaczynało swoją przygodę z biznesem od domowego wypieku ciast. Jeżeli Ty również wolałbyś zminimalizować koszty na start albo masz talent kulinarny, ale nie jesteś pewien, czy sprawdzisz się w prowadzeniu większej firmy, możesz spróbować zacząć od wypieku ciast w warunkach domowych. Powinieneś wtedy zorganizować miejsce pracy w domu w ten sposób, aby było utrzymywane w czystości, dobrym stanie i kondycji technicznej, tak aby uniknąć ryzyka zanieczyszczenia, w szczególności przez zwierzęta i szkodniki.

3.6. Zatrudnienie pracowników

Być może sam będziesz piekł wyroby cukiernicze oraz obsługiwał swoich klientów. Zwykle jednak nie jesteśmy w stanie zrobić wszystkiego sami. Dlatego też, powinieneś rozważyć zatrudnienie pracownika bądź pracowników. W każdym razie przed podjęciem decyzji warto abyś dowiedział się, w jaki sposób możesz to zrobić.

Najpopularniejszym sposobem jest zawarcie umowy o pracę. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1510) stanowi, że przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Podstawowymi elementami umowy o pracę jest określenie jej przedmiotu, tj. rodzaju pracy, miejsca wykonywania pracy, wysokości wynagrodzenia pracownika, wymiaru czasu pracy oraz terminu jej rozpoczęcia.

W praktyce oznacza to, że konkretna osoba, z którą zawrzesz umowę o pracę będzie zobowiązana do osobistego świadczenia pracy na Twoją rzecz i w Twoim imieniu, a zatem na Twoje ryzyko. Za działania pracownika odpowiadać będziesz Ty – jako pracodawca. Pracownik będzie wykonywał pracę w dni wskazane w umowie, np. w dni robocze lub w dni ustalane w comiesięcznym harmonogramie. Wykonywanie pracy przez pracownika ma polegać na starannym działaniu, wykonywanym pod kierownictwem pracodawcy. Warto więc sprecyzować w umowie oczekiwania wobec pracownika, tak aby dla obu stron umowy było jasne, co należy do jego obowiązków. Wbrew niektórym praktykom na rynku, umowa o pracę nie dotyczy wszelkiej pracy, lecz pracy określonej co do rodzaju, a więc pracy o charakterze powtarzalnym. Miej świadomość, że zatrudniany przez Ciebie pracownik nie powinien wykonywać każdej pracy, jaką mu zlecisz, lecz tylko tę wynikającą z umowy.

Do Twoich obowiązków będzie zaś należała wypłata wynagrodzenia.

Umowę o pracę możesz zawrzeć na okres próbny albo od razu na czas określony lub na czas nieokreślony. Proponujemy, aby pierwsza umowa była umową zawartą na okres próbny. Okres próbny wynosi maksymalnie 3 miesiące i służy sprawdzeniu kompetencji pracownika.

Pamiętaj, że umowa o pracę musi być zawarta w formie pisemnej najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy. W przeciwnym razie narazisz się na karę grzywny w wysokości od 1.000 zł do 30.000 zł, co byłoby dla Ciebie dotkliwe, tym bardziej że dopiero zaczynasz prowadzić działalność, więc prawdopodobnie nie dysponujesz zbyt dużym budżetem.

Taka sama kara grozi Ci, jeżeli pomimo spełnienia wszystkich wyżej wskazanych cech, zawierasz z osobą trzecią umowę cywilnoprawną, np. umowę zlecenie lub umowę o świadczenie usług.

Nie oznacza to jednak, że w ramach swojej działalności nie możesz również zawierać umowy zlecenie. Przepisy o umowie zlecenie znajdują się w Kodeksie cywilnym. Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie (odpowiednik pracownika) zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie (odpowiednik pracodawcy – Ciebie). W przeciwieństwie do umowy o pracę, umowa zlecenie nie musi zostać zawarta w formie pisemnej, a wynagrodzenie nie ma charakteru obligatoryjnego. Niemniej jednak, jeżeli postanowienia zawartej umowy nie stanowią inaczej i nic innego nie wynika z okoliczności, przyjmujący zlecenie (zleceniobiorca) jest uprawniony do otrzymania wynagrodzenia w wysokości odpowiadającej wykonanej przez niego pracy. Natomiast tak jak w przypadku umowy o pracę, zleceniobiorca jest zobowiązany jedynie do starannego działania. Odmiennie niż pracownik, zleceniobiorca nie musi się jednak stosować do wskazówek dającego zlecenie.

Zobacz również:

 Umowa o pracę – wzór z komentarzem prawnym

 Umowa zlecenia – wzór z komentarzem prawnym

 Umowa o dzieło – wzór z komentarzem prawnym

 Umowa o pracę nakładczą – wzór z komentarzem prawnym

Zapoznaj się też:

 Poradnik – Zestawienie form zatrudnienia

3.7. Nazwa i logo

Nazwa i logo Twojej cukierni zależą wyłącznie od Ciebie. Nie musisz jej rejestrować, zastanów się jednak, czy nie lepiej byłoby to zrobić ze względów opisanych poniżej.

Istnieje prawdopodobieństwo, że na Twoim lokalnym rynku są już miejsca – cukiernie cieszące się dużą popularnością. Jak zatem sprawić, żeby klienci robili zakupy właśnie u Ciebie? Na pewno pomoże w tym interesująca nazwa lub logo, które mogą stać się synonimem oferowanej przez Ciebie dobrej jakości. Co więcej, jeżeli będziesz dysponować ciekawym logo, Twoi potencjalni klienci nie będą mieć problemu z odróżnieniem Twojej cukierni od innych. Jeżeli dodatkowo używane przez siebie logo zarejestrujesz, unikniesz sytuacji, w której ktoś inny „ukradnie” Twój pomysł na logo, a tym samym klientów, którzy nie będą w stanie odróżnić Twojej cukierni od cukierni konkurencji. Nazwa i logo ma zatem służyć identyfikacji Twoich produktów z Tobą. W ten sposób buduje się markę.

Znak towarowy jako taki nie podlega rejestracji, jednakże możliwe jest udzielenie prawa ochronnego na znak towarowy. Najpopularniejszymi znakami towarowymi są znaki słowne, czyli nazwy lub słowno-graficzne, czyli loga. Jednakże zgodnie z ustawą z dnia 30 czerwca 2000 r. prawo własności przemysłowej (Dz.U.2021.324 t.j.), znakiem towarowym może być każde oznaczenie umożliwiające odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa oraz możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony, w szczególności wyraz, włącznie z nazwiskiem, rysunek, litera, cyfra, kolor, forma przestrzenna, w tym kształt towaru lub opakowania, a także dźwięk. Zatem jeżeli masz niestandardowe pomysły, być może warto byłoby rozważyć rejestrację prawa ochronnego na znak towarowy.

Skutkiem rejestracji nie jest sama możliwość posługiwania się logo w obrocie, lecz nabycie praw ochronnych związanych z używanym przez Ciebie znakiem. Zarejestrowanie znaku towarowego, np. loga, oznacza, że żaden inny przedsiębiorca nie będzie mógł używać tego samego lub podobnego do Twojego znaku towarowego. W przypadku, gdyby jednak podmiot trzeci naruszył ten zakaz, to będzie Ci przysługiwało roszczenie o zaniechanie naruszeń, roszczenie o naprawienie szkody, roszczenie o wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści.

Odpowiedniego zgłoszenia dokonuje się w Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej.

Pamiętaj, że w przypadku zlecenia podmiotowi trzeciemu wykonania logo powinieneś zadbać, aby w umowie znalazły się odpowiednie postanowienia w przedmiocie przeniesienia autorskich praw majątkowych. Na podstawie ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U.2021.1062 t.j), autorskimi prawami majątkowymi objęte jest wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

Utworem w omawianym przypadku będzie logo. Natomiast pole eksploatacji to inaczej sposób korzystania z utworu, np. używanie logo w materiałach reklamowych w formie papierowej lub używanie logo w materiałach reklamowych w formie elektronicznej. Co istotne, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji. Zadbaj więc, aby w umowie znalazło się postanowienie zgodnie z którym przeniesienie autorskich praw majątkowych objęte będzie jedynie wynagrodzeniem wskazanym w umowie.

Przykład umowy przeniesienia autorskich praw majątkowych znajdziesz tutaj:

 Umowa zbycia majątkowych praw autorskich

Zachęcamy również do skorzystania z wzoru umowy o opracowanie logo:

 Umowa o opracowanie logo – wzór z komentarzem prawnym

Akty Prawne

Stan prawny - 31 lipca 2022 r.